عضویت ایران در بریکس و شراکتی که قرار است رقم بخورد

دعوت از ایران برای عضویت در بریکس که رئیس جمهور آفریقای جنوبی در نشست ژوهانسبورگ مطرح کرد، دستاوردی مهم برای جمهوری اسلامی ایران به منظور پیگیری چندجانبه گرایی و شراکتی است که قرار است از این پس رقم بخورد.به گزارش خبرنگار گروه سیاست خارجی خبرگزاری فارس، از روز سه‌شنبه ۳۱ مرداد ماه به مدت سه روز شهر ژوهانسبورگ آفریقای جنوبی میزبان پانزدهمین نشست سران گروه بریکس و همچنین نشست بریکس پلاس بود که سران ۷۰ کشور جهان به نشست بریکس پلاس دعوت شدند. روز پنجشنبه دوم شهریور ماه «سیریل رامافوزا» رئیس جمهور آفریقای جنوبی اعلام کرد که شش عضو جدید شامل ایران، آرژانتین،‌ عربستان سعودی، امارات عربی متحده، مصر و اتیوپی به این گروه دعوت شده‌اند.

خبرگزاری اسپوتنیک هم در این باره اعلام کرد: «آرژانتین، ایران، عربستان سعودی، مصر، امارات عربی متحده و اتیوپی اعضای جدید بریکس خواهند بود و از اول ژانویه ۲۰۲۴ (۱۱ دی ۱۴۰۲) به عضویت کامل درخواهند آمد». 

سازوکار بریکس (BRICS) شامل پنج اقتصاد بزرگ در حال ظهور، یعنی برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی است. برای نخستین بار وزرای امور خارجه چین، هند، برزیل و روسیه در حاشیه نشست مجمع عمومی سازمان ملل در سال ۲۰۰۶ با هم دیدار کردند و نخستین نشست رسمی سران این گروه در سال ۲۰۰۹ در روسیه برگزار شد. آفریقای جنوبی هم در سال ۲۰۱۰ به شورای تجاری این گروه پیوست و ریاست این گروه در سال ۲۰۲۳ را نیز بر عهده‌ دارد. در سالی که گذشت الجزایر، آرژانتین، مصر، اندونزی، ایران، نیجریه، عربستان سعودی، ترکیه و امارات عربی متحده تمایل خود را برای پیوستن به بریکس اعلام کردند.

در دوران ریاست چین بر بریکس در سال ۲۰۲۲ رئیس جمهور چین از آیت‌الله رئیسی برای شرکت در این نشست دعوت کرد که بر این اساس رئیس جمهور در این نشست به صورت آنلاین شرکت و به ایراد سخنرانی پرداخت. پیش از این سعید خطیب‌زاده سخنگوی سابق دستگاه دیپلماسی از ارسال درخواست عضویت ایران در بریکس از سوی حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه خبر داده بود.

آیت‌الله رئیسی سوم تیر ۱۴۰۱ در نشست ویدئو کنفرانسی سران کشورهای گروه بریکس پلاس که به میزبانی چین برگزار شد، گفت: جمهوری اسلامی ایران، به عنوان کشوری با تاریخی پربار از حضور فعال در نهادها و ابتکارات بین‌المللی، برخوردار از ظرفیت‌های گسترده اقتصادی، انسانی و طبیعی و نیز با الهام از الگوهای بومی، توانسته است، به مدد فرهنگ استقلال‌خواهی و حق‌طلبی، در مسیر توسعه‌ ملی خود گام‌های ماندگاری بردارد. ما آمادگی داریم همه توانمندی‌ها و ظرفیت‌های خود را، از جمله ذخایر کم‌نظیر انرژی، شبکه‌های حمل و نقل و ترانزیت کوتاه و ارزان، ثروت استثنایی نیروی انسانی آموزش‌دیده و نیز دستاوردهای علمی چشمگیر، برای نیل به اهداف بریکس به اشتراک گذاریم. این موقعیت کم‌نظیر جغرافیای سیاسی و اقتصادی، می‌تواند ایران را به شریکی پایدار و قابل اتکا جهت اتصال بریکس به گلوگاه‌های انرژی و بازارهای بزرگ جهانی مبدل کند.

حسین امیرعبداللهیان نیز سوم تیر ماه در توئیتی درباره حضور و سخنرانی آیت الله سید ابراهیم رئیسی رئیس جمهور در نشست مجازی بریکس پلاس نوشت:‏⁧‫ بریکس‬⁩ با ظرفیت‌های بزرگ و نگاه مبتکرانه، نویدبخش حرکت موثر در مسیر توسعه و صلح جهانی است. جناب دکتر رئیسی با اجابت دعوت ریاست چین برای حضور در اجلاس ⁧‫بریکس پلاس، دیدگاه‌ها و ظرفیت‌های ایران را تبیین می‌کنند.در قالب ⁧‫دیپلماسی پویا‬⁩، از هر فرصتی برای پیشبرد اهداف ملی استفاده می‌کنیم.

بریکس از کنار هم گذاشتن حرف اول نام پنج کشور برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی در زبان انگلیسی تشکیل شده است که قبل از پیوستن آفریقای جنوبی بریک بود و بعد از آن به بریکس تغییر نام داد. کشورهای بریکس در مجموع، حدود ۴۲ درصد جمعیت، نزدیک به یک‌ چهارم تولید ناخالص ملی و حدود یک‌ سوم خاک دنیا را تشکیل می‌دهند. دو کشور عضو آن (روسیه و چین) از اعضای دائم شورای امنیت هستند و سه عضو دیگر (برزیل، هند و آفریقای جنوبی) خواستار عضویت دائم در شورای امنیت و تغییر ساختار این سازمان هستند.

رئیس دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران همچنین ۱۲ خرداد ماه در نشست دوستان بریکس در کیپ تاون آفریقای جنوبی شرکت کرد. وزیر خارجه در سخنان خود در نشست دوستان بریکس اعلام کرد که بزودی کنفرانسی در تهران با همکاری سفارتخانه‌های کشورهای عضو بریکس برگزار خواهد شد تا ظرفیت‌های همکاری ایران با بریکس تبیین شود که این نشست ۱۷ مرداد ماه ۱۴۰۲ در تهران برگزار شد